Ochrona małżeństwa i rodziny w informacji Trybunału Konstytucyjnego

12.06.2013r. do Sejmu wpłynęła coroczna informacja Trybunału Konstytucyjnego na temat istotnych problemów wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału w 2012 roku.

Wśród zagadnień poruszonych w informacji warto zwrócić uwagę na temat ochrony rodziny i małżeństwa, której poświęcono specjalny podrozdział. Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego jasno określają człowieka przed narodzeniem jako dziecko i przypominają, że jemu i jego matce należy się szczególna ochrona. Dokument stwierdza, iż:  „szczególnie intensywna pomoc i ochrona – jaką, w myśl art. 71 ust. 1 Konstytucji – władze publiczne zobowiązane są otaczać matkę, w okresie przed urodzeniem i po urodzeniu dziecka powinna wyraźnie przewyższać zwykłą ochronę, przysługującą matkom, rodzicom i rodzinie na gruncie art. 18 oraz art. 71 ust. 2 Konstytucji. Ustawodawca powinien tak określić sytuację prawną matki, aby szczególna pomoc miała charakter realny.

W akapicie na temat małżeństwa, rozwodów i obowiązku alimentacyjnego informacja przypomina, iż skutki prawne zawarcia małżeństwa są przejawem konstytucyjnej zasady ochrony i opieki państwa nad małżeństwem i rodziną, wynikającej z art 18 Konstytucji. Trybunał przywołuje wyrok z 25 października 2012 r., SK 27/12 w którym mówi, że rozwiązań z zakresu prawa rodzinnego nie można oderwać od płaszczyzny osobistej oraz wartościowań moralnych i etycznych, bo mają w tej sferze znaczenie szczególne. Sfera praw i obowiązków majątkowych stanowi jedynie korelat (odzwierciedlenie) pożądanego układu relacji osobistej (niemajątkowej). W tym samym wyroku oceniając zakres czasowy obowiązku alimentacyjnego Trybunał twierdzi, iż dożywotni charakter obowiązku alimentacyjnego nie jest przypadkowy, lecz stanowi racjonalną konsekwencję założeń ustrojodawcy dotyczących instytucji małżeństwa. Jeżeli uznać, że alimenty po rozwodzie są kontynuacją dobrowolnie podjętych zobowiązań wobec współmałżonka, wynikających z zawarcia małżeństwa (por. wyrok o sygn. SK 57/04 oraz omówione wyżej orzecznictwo SN i doktryna), to podobne ukształtowanie ich zakresu czasowego wydaje się naturalne. Zawierając małżeństwo, kobieta i mężczyzna dobrowolnie przyjmują na siebie zobowiązanie do zaspokajania potrzeb rodziny (por. art. 27 k.r.o.), które nie tylko nie jest ograniczone w czasie, ale w założeniu (w prawidłowo funkcjonującym małżeństwie) ma trwać do końca ich życia (rozwód i separacja stanowią wyjątki nieprzekreślające tej reguły, wprowadzone ze względu na zasady współżycia społecznego – por. wyrok o sygn. SK 57/04).

Warto przypomnieć, że na artykuł 18 Konstytucji powoływał się także Sąd Najwyższy wydając krytyczną opinię o poselskim projekcie ustawy „O umowie związku partnerskiego”. Artykuł 18 Konstytucji w sposób ewidentny jest realizacją określonej wizji moralnej, która przyznaje rodzinie uprzywilejowane miejsce i tylko dla niej rezerwuje preferencyjne traktowanie przy rozkładzie ciężarów społecznych – czytamy w analizie prawnej stanowiska Sądu Najwyższego przygotowanej przez Ordo Iuris.